Een ander gebruik van geluid
Als natuurgeluid enthousiastelingen kennen we allemaal het geluid van de eend. Maar misschien wat minder dat van een vreemde eend. Binnen ons clubje was Frank een van de eersten die opmerkte dat ik binnen het CNR die vreemde eend in de bijt ben. Ook ik doe dingen met natuurgeluiden, maar wat ik er mee doe is daar volgens Frank uniek. Daar moest ik maar eens wat over vertellen. Op de clubdag in maart 2024 hoorden de aanwezigen mij er al over snateren, voor wie er niet bij was hier ook nog.
Voor mij geen nachtonderzoek met sonogrammen (maar wel interessant hoor!) en ook geen peperdure apparatuur. Nee, ik kan al bezig met bijna alles dat ik, deels op goed geluk, hoor. Ook in de rumoerige stedelijke drukte want daar ligt mijn werk. Na ongeveer veertig jaar kinderen begeleid te hebben bij educatief tuinieren in Groningen richt ik mij nu op het ontwikkelen van informatieve wandelroutes in onze stadsparken. Verhaaltjes over wat er in het park te zien is en, als het even kan, ook over wat niet gezien wordt. Ik ben daarmee begonnen mede omdat mij gevraagd werd een al bestaande route in het Groninger Noorderplantsoen, te vervangen. Wie dit park kent weet misschien dat het is aangelegd op de resten van vestingstad Groningen, waar Bommen Berend in 1672 zijn tanden op stuk beet, terwijl elders in dat rampjaar al vele van onze grote steden onder de voet gelopen waren. Ik wilde die oude route graag vervangen (ook al omdat ik met dit park al sinds mijn jeugd, hier vlakbij wonend, een sterke band heb) maar koos er daarbij voor naar veel meer te laten lijken dan enkel naar bomen en bovendien ook om gebruik te maken van nieuwe technieken. Zo is langzaam aan ook mijn gebruik van geluiden begonnen.
De verhalen die ik schreef sprak ik in en illustreerde ik met foto’s en soms film, wat per onderwerp leidde tot 3-4 minuten filmpjes. Elk voorzien van ondertiteling en een achtergrondmuziekje plaatste ik die op de gemeentelijke website waarvan iedereen ze, na het scannen van de qr-code op een paaltje in het park, kon zien. De beeldmaterialen maak ik doorgaans zelf, aanvullende rechtenvrije haal ik wel van beeldbanken zoals Pixabay, Picryl.com en het Groninger Archief. Ook de informatie die ik in de verhalen verwerk is grotendeels eigen kennis / waarneming, maar natuurlijk ook met snippers van internet en literatuur. Zo begon ik met paaltjes. Omdat ik persé wilde dat men de info niet vanuit de luie stoel thuis, maar enkel ter plaatse zou kunnen krijgen.
Maar helaas lopen er vrijelijk in onze maatschappij ook vele complot-denkende figuren rond met onzinnige angst voor qr-codes. Vanaf dag één werden daarom de paaltjes vernield en de codes gesaboteerd, zodat al binnen een jaar alles helemaal opnieuw in een andere vorm uitgebracht moest worden. Het werd een app: na het scannen van één enkele code (van een door sociale controle beschermd bord bij restaurant “Zondag”) biedt deze nu een plattegrond waarop de films (alle ca. 120) kostenloos ‘aanklikbaar’ ter beschikking komen. Statistieken bevestigen dat er belangstelling voor is: sinds september 2023 zijn de nieuwe codes, zelfs in de koude natte ‘winter’maanden, al honderden keren gedownload. Voor de niet digitalisten maakte ik er een boekje bij dat (ook gratis) bij het restaurant verkrijgbaar is. Scan zelf maar eens een van beide codes van het bord. Het is hier als afbeelding bijgesloten. Je ontvangt de plattegrond in je telefoon (of ipad) en kunt her en der een aantal te proberen. Keuze genoeg dunkt me.
In de loop van enkele jaren breidde dit werk zich steeds verder uit met nieuwe technieken en ook nieuwe locaties. Nieuw is o.m. dat ik sinds kort nu inderdaad ook geluid gebruik. Gebruik van geluid werd voor mij een serieuze optie sinds ik een Tascam handrecordertje heb. Een zo handzaam apparaatje dat ik het altijd op zak kan hebben. Dat is ook wat mij bij het CNR bracht waar ik in de loop van bijeenkomsten wel wat tips en truuks op verwacht te vangen. Zie en luister maar eens naar deze voorbeelden deel van de verhaaltjes in het Scharlakenbos in Haren.
De opname mogelijkheid van geluiden maakt voor mij opeens nog veel meer mogelijk want in veel verschillende routes, en in de onderwerpen daar binnen, kunnen ook natuur (en andere) geluiden een belangrijke rol spelen. Omdat de wandeling zich afspeelt in het rumoerige stedelijke milieu, waarvoor ik ook ter plaatse het geluid opneem, is af en toe stoorgeluidje helemaal niet zo erg, eerder zelfs bijpassend.
De inzet en doelstelling van mijn verhaaltjes is juist ook te bieden waar het publiek normaal onopgemerkt aan voorbij gaat en dat dus verrast. Om dat te bereiken gebruik ik diverse typen apparatuur, waarmee ik soms, kan laten zien wat men zelf, zelfs letterlijk, niet eens kan zien: beelden van hoog uit de lucht (met drone), uit holen in bomen (met endoscoop), van onder water in de grachten (met onderwatercamera), van verborgen en nachtelijk leven (met wildcamera) en sterke uitvergrotingen (met usb-microscoop). En in de nieuwste route, waaraan ik nog werk (Park Selwerd), gebruik ik voor het eerst ook A.I. (maar geen chatgpt, dat zogenaamd ‘mijn’ tekst schrijft). Want dat biedt mogelijkheden ontbrekende ‘beelden op maat’ te verkrijgen. Ik denk bijvoorbeeld aan foto’s van mensen en kinderen, die je tegenwoordig ‘in het echt’ niet meer maken kunt als gevolg van de huidige doorgeslagen privacy-bescherming. Bovendien kan ik daarmee ook zaken visualiseren zoals het geheel verdwenen klooster Selwerd (wat bij uitstek voor kinderen waardevol is, omdat dit voor hen anders abstract zou worden). Eigenlijk ben ik een beetje de ‘hoer’ die alles doet voor een brede maar ook heel concrete blik op ons groen. Waarin plant en dier (inclusief zeldzaamheden), mens (cultuur, parkinrichting & -beheer), geschiedenis (i.h.a. & stadsgeschiedenis i.h.b.), biologie, ecologie, diersporen, klimaatverandering (actualiteit dus), en nog veel meer, hun plek hebben. In films die, al naar gelang de persoonlijke behoefte, bekeken kunnen worden ter informatie, recreatie en of educatie.
Zo ontwikkelde ik, sinds de start in het Noorderplantsoen, inmiddels op diverse locaties ‘wandel apps’ die soms deels of geheel speciaal voor het lokale basisonderwijs bedoeld zijn en andere keren juist voor volwassenen / toeristen. Een aantal is al fysiek beschikbaar, andere liggen nog op de plank te wachten en nog meer zijn in ontwikkeling.
Harry Holsteijn 27-3-2024
Afbeeldingen: Harry Holsteijn